Auteur(s): Leonie Meijerink Organisatie(s): TU Delft, Sectie EduTec

De voorgestelde suggesties voor het inbouwen van on-line reflectiemomenten zijn bedoeld om studenten in het leerproces te stimuleren zich bewust te word van en kritisch te reflecteren op eigen leerdoelen.

Voorbeeld uit de praktijk

Op de TU Delft is een keuzevak ontwikkeld waarin actieve deelname van de studenten erg belangrijk gevonden wordt. De studenten worden beoordeeld op een groepsopdracht (50%), een individueel reflectief essay (30%) en de mate waarin zij zinvolle bijdragen leveren aan elkaar en de leeromgeving (20%). Om studenten te stimuleren om een kritische houding ten aanzien van het onderwerp ‘E-learning in corporations’ te ontwikkelen, krijgen zij een aantal opdrachten die hun reflectieve vaardigheden stimuleren.

Voordat het keuzevak begon werden studenten gevraagd om te formuleren welke doelen zij hopen te behalen in de cursus. Hiervoor is per student een discussieforum in het discussieboard aangemaakt. Nadat zij een doel hebben geformuleerd wordt door de tutor en/of door andere studenten gereageerd op het doel, zodat zij hierover nog dieper kunnen nadenken en het beter leren formuleren. Studenten waren in eerste instantie soms geneigd om een heel algemeen doel te formuleren, maar stelden dit bij n.a.v de reacties die zij kregen. Hierdoor kregen zij veel beter zicht op wat zij voor zichzelf wilden bereiken in het vak.

In de loop van de cursus houden studenten in een reflectief essay bij in hoeverre hun doelen veranderen en wat zij geleerd hebben.

Doel

Docenten suggesties geven voor het inbouwen van on-line reflectiemomenten om studenten te stimuleren tot kritische reflectie op eigen leerdoelen.

Wanneer te gebruiken

  • Als u studenten wilt leren reflecteren op zichzelf.
  • Als u optimaal gebruik wilt maken van de voorkennis die studenten hebben.

Aandachtspunten bij de voorbereiding

  • Formuleer in je leerdoelen ‘leren reflecteren’ als doel op zich.
  • Formuleer aansluitend op de doelen beoordelingscriteria ten aanzien van zelfreflectie. Voorbeeld van criteria t.a.v. zelfreflectie waarop studenten beoordeeld zouden kunnen worden:
    • Individuele doelen en follow-up ten aanzien van de individuele doelen.
    • Ontwikkeling over tijd (hoe is je mening veranderd over de tijd? Wat heb je geleerd en wat heb je nog niet geleerd?).
    • Toekomst (hoe ben je van plan om wat je over jezelf geleerd hebt verder te ontwikkelen?).
  • Ontwikkel ‘reflectie-activiteiten’ die geschikt zijn om de criteria te behalen. In het ‘uit de praktijk’ voorbeeld hierboven staan zowel online als offline activiteiten die reflecteren stimuleren. De on-line activiteit, zoals het invoeren van leerdoelen in een discussieforum ondersteunt de offline activiteit, nl. het schrijven van een reflectief essay. Het on-line reageren op stellingen wordt beschreven in het IDEE
    ‘Hoe kun je een college virtueel voorbereiden?’ Voor het on-line formuleren en bewerken van doelen kan het volgende protocol worden doorlopen:

    • Maak voor iedere student een discussieforum aan, waarin zij voorafgaand aan het eerst college formuleren welke leerdoelen zij willen behalen. Bij zelfreflectie is het de bedoeling dat studenten aangeven welke ontwikkeling/welk leerproces zij verwachten door te maken.
    • Reageer op de doelen van de studenten en stimuleer studenten om zo specifiek mogelijk hun leerdoelen te formuleren.
    • Geef studenten de opdracht om tenminste een reactie te geven op het leerdoel van een andere student. Zorg ook dat iedere student tenminste Ć©Ć©n reactie ontvangt.
    • Stuur regelmatig, bv. iedere twee weken, een (automatische) reminder naar studenten (via het discussieforum), waarin studenten gevraagd wordt om in hun eigen forum te beschrijven in hoeverre zij hun leerdoelen behaald hebben, waar successen behaald zijn of problemen liggen.
    • Controleer in het discussieforum of de student zijn/haar leerdoel wijzigt n.a.v. de reacties.
    • Laat studenten het bovenstaande denkproces weergeven in een reflectief en overkoepelend essay, waarin de ontwikkeling van de student in grote lijnen te volgen is. De student reflecteerd op zijn/haar ontwikkelingsproces.
Tip

Neem in de beoordeling van de reflectieve essays mee in hoeverre studenten regelmatig hun eigen ontwikkeling hebben bijgehouden.

Aandachtspunten bij de uitvoering

  • Afhankelijk van het onderwerp is het van belang om te bepalen of je studenten de mogelijkheid wilt geven om anoniem te reflecteren. Een reflectieproces kan heel persoonlijk zijn en is daarom niet altijd geschikt om online te doen.
  • Tip:
    Door met groepen van 1 student te werken in bv. Blackboard, waarin alleen de ene student en zijn instructor toegang hebben, kan het probleem van anonimiteit worden opgelost.
  • Leg goed uit wat je van de student verwacht ten aanzien van het kritisch reflecteren. De ervaring is dat studenten vaak niet verder komen dan een beschrijvingsverhaal van wat zij allemaal gedaan hebben in plaats van het beschrijven van nieuwe inzichten, ideeĆ«n en hoe zij zich ontwikkeld hebben ten aanzien van het leer/denkproces.
  • Geef studenten suggesties mee voor websites waarop zij meer kunnen lezen over waarom reflecteren belangrijk is en hoe zij kunnen reflecteren. Bijvoorbeeld:

Achtergrondinformatie

Een aantal theoretische interpretaties ten aanzien van ‘reflecteren’:

Reflecteren is niet zo makkelijk als het lijkt, het is een meta-cognitieve activiteit, waarbij studenten leren leren. Het is een activiteit die je bewust ondergaat en waarvoor een zekere mate van afstand ten opzichte van jezelf nodig is, om leren van jezelf mogelijk te maken.
Om dit te illustreren spreekt mij het hoedenverhaal van Edward de Bono aan:

‘Edward de Bono vraagt: Heb je ooit geprobeerd om een boek te balanceren op je hoofd, jonglerend met twee ballen met je linkerhand terwijl je met je rechterhand een reep chocolade uitpakt?’ (Edward de Bono, 1993: p 74).

Het doen van verschillende dingen simultaan is vaak moeilijk en verwarrend. De auteur voegt eraan toe dat hij zich net zo voelde toen hij begon zijn scriptie te schrijven. Hij werd gestimuleerd door het idee van de Bono’s 6 hoeden en bedacht er een zevende bij. De zevende hoed diende voor het reflecteren op zichzelf en hij noemde het de zilveren hoed om aan te duiden dat het de hoed van reflectie is.

Uit:
http://www.scu.edu.au/schools/gcm/ar/arr/arow/rshankar.html

Zie ook

Hoe kun je een college virtueel voorbereiden met studenten?

Geplaatst op 19-03-2003 in Online begeleiden door adminComments Off on Stimuleren tot kritische zelfreflectie

Reageren is niet mogelijk.