Aan het gebruik van een elektronische leeromgevingen (DLO) worden veel voordelen toegeschreven. In zowat alle Nederlandse en Vlaamse instellingen voor hoger onderwijs is een DLO beschikbaar. Veel docenten blijken evenwel te worstelen met de afstemming van het gebruik van de DLO op de rest van hun onderwijsactiviteiten. Het is hen ook niet steeds helemaal duidelijk hoe de DLO kan ingezet worden ter ondersteuning van die andere onderwijsactiviteiten. Met name de wisselwerking met hun colleges baart hen soms zorgen, omdat ze onder meer vrezen dat veel activiteit via de DLO de deelname van studenten aan hun colleges onder druk zou zetten. Ook studenten hebben er vaak problemen mee. Ze denken soms dat het online collegemateriaal het college zelf vervangt. Dit betekent dus dat er goed nagedacht en gecommuniceerd moet worden over de verschillende functies van offline colleges en online collegemateriaal en de meerwaarde daarvan (Andernach, 2006).

In dit themanummer willen we dan ook richten op toepassingen binnen de DLO die ondersteunend kunnen zijn voor colleges en dus ook de kwaliteit van colleges kunnen verhogen. Daarbij hebben we zowel aandacht voor het gebruik van de DLO voor, tijdens en na de colleges.

De DLO inzetten voorafgaand aan het college

Op Digitale Didactiek is een reeks IDEEën te vinden voor het inzetten van de DLO voorafgaand aan het college en ter ondersteuning ervan. Verheij en Deinum (2002) bijvoorbeeld beschrijven het maken van een voorkennistoets in een DLO. Dankzij de resultaten op de voorkennistoets weet de docent beter rekening te houden met die voorkennis tijdens het college. Een ander zeer bruikbaar voorbeeld is dat van Wieland (2002a). Ze beschrijft hoe je studenten voorafgaand aan een college laat reageren op stellingen. Zo worden studenten aangemoedigd tot actieve deelname aan het komende college.

Uiteraard kan de docent ook andere opdrachten ter voorbereiding van een college de DLO beschikbaar stellen voor de studenten. Het doel is hierbij steeds van de studenten een actievere inbreng te krijgen. In dit verband beschrijft Walsarie Wolff (2003) de virtuele voorbereiding van colleges om de studenten vooraf te laten nadenken over een bepaald onderwerp om hierover zinvolle dingen te kunnen zeggen tijdens het college. Wil de docent ook dat studenten beurtelings in groepen een stuk van het college invullen, dan kunnen ze de collegetekst samenwerkend samenstellen met een in de DLO geïntegreerde wiki (Van der Linde, 2006).

Verder kan het soms ook relevant zijn studenten vooraf een keuzemogelijkheid te geven inzake te behandelen onderwerpen in een bepaald college. Dit kan perfect via de toetsfunctie die in de meeste DLO’s geïntegreerd is.

De DLO inzetten tijdens het college

Tijdens en college is het vaak wenselijk bepaalde informatie aanschouwelijk te maken met beeldmateriaal. Dat materiaal moet dan wel gemakkelijk te bereiken zijn. Mits de beschikbaarheid van de nodige faciliteiten (PC, beamer, internetconnectie) in de collegezaal, kan de DLO ook als gemakkelijk bereikbare en hanteerbare database fungeren, waarin tijdens het college te tonen materiaal is opgeslagen. Zoals beschreven door Deinum (2004) kunnen bewegende beelden (video) dan best geactiveerd worden via een link in de DLO naar het betrokken videofragment op de streaming video server. Hetzelfde geldt voor animaties, waarover Verheij (2002) een beslissingsmodel voor gebruik voorstelde. Soms kan het ook verhelderend zijn in een college audiofragmenten te laten horen. Ook die kunnen via de DLO beschikbaar zijn mits vooraf geprepareerd zoals dat met videomateriaal gebeurt (zie ook Deinum, 2006).

Natuurlijk kan in de DLO ook stilstaand beeldmateriaal (foto’s, plaatjes, etc.) zijn opgeslagen voor gebruik in het college. Het weze bovendien duidelijk dat niet enkel de docent maar ook studenten allerlei materiaal ‘klaar kunnen zetten’ in de DLO voor gebruik tijdens een college. Dit is bijv. zeer zinvol als de docent ook studenten een stuk van het college wil laten invullen.

De DLO inzetten na het college

Een mogelijke manier om een niet geheel afgeronde discussie na het college verder te zetten is gebruik te maken van een discussieforum binnen de DLO. Dit kan zowel met grote groepen studenten (Van de Ven, 2002) als met kleine groepen Wieland (2002b).

Het kan sommige gevallen wenselijk zijn om na het college voor de studenten ook materiaal ter beschikking te stellen die een verdieping in de leerinhoud mogelijk maakt. Dit kan onder meer via de aanmaak van een bronnenportaal (Wieland, 2003).

Tenslotte kan de DLO desgewenst ook ingezet worden voor het online evalueren van het didactisch optreden van de docent (Van de Ven & Baars, 2004) en zo een ondersteuning betekenen voor volgende colleges.