Ontwerpen en gebruiken van digitale diagnostische toetsen (formatieve toetsen), waarmee studenten zelf gedurende de cursus hun studievorderingen kunnen controleren op basis van de feedback die zij krijgen.

Voorbeeld uit de praktijk

Bij een statistiekvak van bedrijfskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen is men in 2001 begonnen met toetsjes per college. Deze toetsjes zijn vrijwillig en de student kan daarmee nagaan of hij de stof van het college voldoende beheerst. De resultaten lijken er op te wijzen dat studenten die regelmatig de toetsjes doen veel beter scoren op het tentamen dan studenten die dat niet doen.

Doel

Kunnen ontwerpen van toetsen waarmee studenten gedurende de cursus hun eigen leervorderingen kunnen toetsen en hun eigen leerproces kunnen bijsturen op basis van de feedback die op de toetsresultaten wordt gegeven.

Wanneer te gebruiken

• Als een cursus veel zelfstandigheid vraagt van studenten
• Bij een cursus met grote hoeveelheid leerstof (bijvoorbeeld een cursus van 12 weken met wekelijks een hoorcollege).
• Bij een cursus zonder werkcollege (werkcolleges bieden docenten gelegenheid studenten mondeling feedback te geven).

Aandachtspunten bij de voorbereiding

1. Deel de leerstof op in toetsbare eenheden (één artikel, één hoofstuk of deel uit een boek, de leerstof van een week, een leerdoel).
2. Ga per eenheid na wat de student moet kennen en kunnen (leerdoelen). Denk hierbij ook aan een evenwicht tussen reproductievragen en begripsvragen.
3. Formuleer de toetsvragen. Formuleer per vraag of per groep van vragen bijbehorende feedback.
4. Zorg er voor dat alle leerdoelen die bij een eenheid horen worden getoetst, omdat een student moet kunnen nagaan of hij alle leerdoelen van die eenheid beheerst. Dit is anders dan bij een eindtoets, waarin een selectie kan worden gemaakt.
5. Zorg dat alle vragen op hetzelfde niveau zijn als de vragen in de eindtoets.
6. Ga per vraag na welke kennis ontbreekt als de student de vraag fout beantwoordt en beschrijf dit in de feedback per antwoord (bij meerkeuze) of per vraag (bij andere toetsvormen). Geef zo mogelijk aan waar in het leermateriaal de betreffende kennis te bestuderen valt.
7. Laat iemand anders de toets doen en controleren op fouten.
8. Zet de vragen in de digitale toetsomgeving.

Tips

• Ga voor bovenstaande activiteiten na of studentassistenten die kunnen uitvoeren
• Geef studenten dit jaar de opdracht toetsvragen te maken met feedback om die volgend jaar in te kunnen zetten. Het maken van toetsvragen is ook een goede manier om studenten te laten nadenken over de leerstof. Bij bijvoorbeeld meerkeuzevragen moeten studenten (naast het goede), een totaal fout alternatief en twee bijna goede alternatieven bedenken. Vooral dat laatste vergt een goed inzicht in de te leren materie.
• Als er onvoldoende tijd is om voor de hele cursus formatieve toetsen te maken, kies dan voor een deel van de cursus dat bekend staat als moeilijk. Ga niet per eenheid een beperkt aantal leerdoelen toetsen, omdat daarmee de suggestie wordt gewekt dat daarmee de volledige leerstof van die eenheid is getoetst.

Aandachtspunten bij de uitvoering

• Maak aan studenten bekend dat de toetsen beschikbaar zijn.
• Stimuleer studenten tot het maken van de de diagnostische toetsen door hen daarvoor te belonen met bijvoorbeeld een extra punt op het tentamen.
• Kom in het college regelmatig terug op de resultaten van de toetsen. Besteed extra aandacht aan zaken waarop slecht wordt gescoord.
• Ga na hoe vaak studenten gebruik maken van de toetsen.
• Vraag studenten bij de evaluatie van het vak naar het gebruik en de ervaringen met de toetsen.

Randvoorwaarden

• Het maken van dit type toetsen kost veel, veel tijd.
• Er moet, uiteraard, software beschikbaar zijn om digitiaal te kunnen toetsen.
• Er moeten voldoende computerfaciliteiten zijn waarmee studenten de toetsen digitaal kunnen maken.

Achtergrondinformatie

Uit een omvangrijke meta-analyse van Black & Wiliam (1998) blijkt dat formatieve (diagnostische) toetsen in veel gevallen een duidelijk positief resultaat heeft op leerresultaten van studenten, mits de student feedback krijgt bij de gegeven antwoorden. Het is voor de student immers niet alleen van belang inzicht te krijgen in de relatieve positie in de totale groep studenten, maar ook in de eigen tekortkomingen (Dousma e.a., 1997).

Dousma e.a. (1997) noemen als belangrijke voordelen van formatieve toetsen dat de student zijn leren eerder kan bijsturen en bijvoorbeeld door een extra inspanning tijdverlies kan voorkomen. Dat kan alleen als er gerichte feedback is over de goede en foute antwoorden. Verder kan er met formatieve toetsen meer ruimte worden geboden voor individuele verschillen in leertempo.

Black, P. & D. Wiliam (1998). Assessment and classroom learning. In: Assessment in Education: Principles, Policy & Practices, Vol 5, 1, p. 7-68
Dousma, T. A. Horsten & J. Brants (1997). Tentamineren. Hoger Onderwijs Reeks. Groningen: Wolters-Noordhoff