Middels dit IDEE worden docenten tips en handvatten geboden voor het ontwerpen van een virtuele onderwijsleeromgeving waar studenten in groepen kunnen leren en werken.
Voorbeeld uit de praktijk
Geen praktijkvoorbeeld beschikbaar. Bijdragen zijn welkom.
Doel
Het doel van dit IDEE is docenten tips en handvatten te bieden voor het ontwerpen van onderwijs waarin studenten op afstand samen moeten werken aan opdrachten.
Wanneer te gebruiken
Situaties waarin studenten en/ of docenten niet in staat zijn om elkaar op dezelfde tijd en plaats te ontmoeten, lenen zich goed voor het opzetten van virtuele groepen. Dit kan bijvoorbeeld bij een stage in het buitenland of bij deeltijdstudies zijn.
Aandachtspunten bij de voorbereiding
Definieer het beginniveau van uw studenten en docenten op het gebied van samenwerken en het werken met computers.
Hiervoor kan bijvoorbeeld worden nagegaan op welke plaats eerder in het curriculum aandacht wordt besteed aan computervaardigheden en samenwerken. Ook kunnen betrokken collega’s worden geraadpleegd over de haalbaarheid van de plannen op het gebied van online leren in groepen.
Bedenk een organisatievorm
De organisatie van het online leren in groepen dient vooraf goed doordacht en uitgewerkt te worden. Hierbij dienen de volgende vragen te worden beantwoord:
- Hoe groot zijn de groepen die samenwerken? 8 studenten per groep is hierbij een maximum.
- Hoe worden de groepen samengesteld?
- Wie stuurt de groepen aan?
- Wie is verantwoordelijk voor het functioneren van een groep?
- Wordt er iemand als ‘moderator’ (discussieleider en trekker) aangewezen?
- Worden er binnen de groepen rollen verdeeld?
- In welke taal wordt er gecommuniceerd?
- Waar wordt er over welke zaken gecommuniceerd? Zijn er aparte kanalen voor vakinhoudelijke en meer sociale zaken?
Een mogelijke organisatievorm zou kunnen zijn dat studenten in groepen van 8 worden verdeeld. Aan elke groep worden een moderator en een docent toegewezen. De moderator probeert het groepsgebeuren te structureren en op gang te houden. De docent ziet op afstand toe. Docenten en moderatoren vormen samen ook weer een groep, de begeleidingsgroep. Deze begeleidingsgroep komt elke week een keer bijeen om ervaringen uit te wisselen en de strategie voor de komende week te bepalen.
Ontwikkel geschikte leeractiviteiten
Net als in face-to-face onderwijs, dient vooraf worden nagedacht over opdrachten, leertaken en een rooster voor studenten en groepen. Deze geven richting aan het werken in de groep en de producten hiervan. Het is onze ervaring dat het goed werkt als studenten eerst individueel iets moeten voorbereiden en dit vervolgens in de groep met elkaar bespreken en becommentariëren. Soms is het moeilijk om studenten te motiveren om deel te nemen aan groepsactiviteiten en discussies. Door kleine groepen te creëren met specifieke opdrachten en taken, worden studenten meer bij de groep betrokken. Grote groepen leiden gauw tot anonimiteit en ontduikingsgedrag.
Ontwikkel een rijke leeromgeving
Om studenten zelfstandig te kunnen laten werken aan opdrachten is het belangrijk om een leeromgeving in te richten met relevante bronnen, documenten, tips, Internet links en dergelijke. Dit geldt natuurlijk niet als het juist het doel was om studenten zelf hiernaar te laten zoeken. Een digitale leeromgeving kan gebruikt worden om de leeromgeving aan de studenten beschikbaar te stellen. Ook de student kan een bijdrage leveren aan deze leeromgeving. Als de student op zijn/ haar zoektocht naar interessante informatie dingen tegen komt die ook voor anderen van belang kunnen zijn, is het goed als deze in de leeromgeving geplaatst kunnen worden.
Creëer een gevoel van aanwezigheid onder studenten
Het is belangrijk dat studenten zich bewust zijn van elkaars aanwezigheid, ook al kunnen ze niet bij elkaar komen. Dit kan op de volgende manieren worden gerealiseerd:
- In sommige digitale leeromgevingen is het mogelijk om te zien wie nog meer ingelogd zijn op een bepaald moment.
- Homepages van studenten en docenten waarin ze zichzelf presenteren, een foto plaatsen en aangeven waar hun interesses en expertises liggen.
- Video conferenties. Dit brengt echter veel technische problemen met zich mee en is alleen geschikt voor de geoefende gebruiker.
Creëer een digitale groepsruimte
Om op afstand in groepen te kunnen leren, is een digitale groepsruimte noodzakelijk. In deze digitale groepsruimte moeten bestanden kunnen worden uitgewisseld en moeten discussies kunnen worden gevoerd. Welke functionaliteiten precies nodig zijn, hangt af van de manier waarop studenten samen moeten leren en wat ze met elkaar moeten doen. Veel digitale leeromgevingen bieden functionaliteiten voor digitale groepsruimtes.
Aandachtspunten bij de uitvoering
- Besteedt in een eerste college uitgebreid aandacht aan het online leren in groepen door de digitale leeromgeving en de groepsomgeving middels een beamer te laten zien. Geef duidelijke richtlijnen over wat er van iedereen verwacht wordt.
- Bereidt betrokken collega’s goed voor op hun veranderende taak als docent. De docent moet op afstand gaan begeleiden. Voor docenten die gewend zijn aan veel face-to-face contact met hun studenten kan dit een hele ommezwaai zijn.
- Kijk regelmatig hoe de groepen vorderen en stel eventueel vragen aan de groepsverantwoordelijke of moderator over de reden van het gebrek aan voortgang.
- Laat de groepen regelmatig zelf aan de docent rapporteren over de voortgang.
Randvoorwaarden
- Er dient een digitale leeromgeving voor het onderwijs beschikbaar te zijn
- Technische assistentie bij het opzetten van een digitale leeromgeving is belangrijk. Huur hier eventueel een student-assistent voor in.
- Docenten en studenten dienen de beschikking te hebben over computers, Internetverbindingen en de juiste software.
- Als de studenten en docenten onvoldoende ervaring hebben met computers en samenwerken in het algemeen moet men zich serieus afvragen of online samenwerken haalbaar is.
- Het voor het eerst opzetten van een online leeractiviteit kost extra tijd ten opzichte van normaal onderwijs.
Achtergrondinformatie
De in dit IDEE beschreven stappen en tips zijn gebaseerd op ervaringen die zijn opgedaan tijdens een serie van zes online workshops die zijn georganiseerd door de sectie EduTec van de TU-Delft, samen met het European Schoolnet. In deze workshops stond steeds 1 onderwijskundig thema centraal. Voorbeelden hiervan zijn: het studiehuis, probleemgestuurd onderwijs, en ICT in het onderwijs. Aan de workshop hebben een groot aantal docenten uit verschillende landen meegedaan. Het is voor ons een zeer leerzame ervaring geweest, waar we u graag in hebben willen laten delen.
Referenties
- Beer, V. (2000). The Web Learning Fieldbook. Using the World Wide Web to Build Workplace Learning Environments. San Francisco, CA: Jossey-Bass Pfeiffer.
- Salmon, G. (2000). E-moderating. The Key to Teaching and Learning Online. London: Kogan Page.
Ontleend aan
Veen, W. & Verkroost, M.J. (2001). Building Virtual Communities for Professional Development. Paper presented at the BITE conference 2001, Eindhoven.