Het docent-portfolio kan gebruikt worden door de docent als professionaliseringsinstrument. Bovendien kun je als docent het goede voorbeeld geven wanneer je van studenten vraagt om een portfolio bij te houden.
Voorbeeld uit de praktijk
Hieronder staan voorbeelden van portfolio’s van docenten. Het eerste voorbeeld is afkomstig van de IVLOS lerarenopleiding bij de Universiteit van Utrecht. Toekomstige docenten stellen een portfolio samen met behulp van een handleiding. In het voorbeeld is te zien hoe docentrollen zich in verschillende fasen van de opleiding tot docent kunnen ontwikkelen.
Het tweede voorbeeld is in het kader van een Masters of Education studie aan de University of Washington gemaakt. De docent geeft in het portfolio aan wat zijn/haar visie op onderwijs is, welke producten ze opleveren en reflecteren op hun onderwijspraktijk.
Handleiding van het IVLOS docenten porfolio: http://portfolio.uu.nl/SURF-Efolio/Voorbeelden/UU-lerarenopleiding/index.htm.
Doel
De docent kan een electronisch portfolio inzetten als professionaliseringsinstrument om de kwaliteit van zijn/haar onderwijs te verbeteren.
Wanneer te gebruiken
- Als je je onderwijs wilt blijven verbeteren en een instrument zoekt waarin je kunt reflecteren op je eigen ontwikkeling.
- Als je voor het eerst als docent (of stagiaire) aan het werk gaat, of als er veranderingen zijn in je loopbaan als docent en je het nodig vindt om goed om te gaan met deze nieuwe situatie.
- Als je het goede voorbeeld aan studenten wilt geven wanneer je van studenten vraagt om een portfolio bij te houden
- Als je bewijsmateriaal wilt verzamelen over je eigen functioneren als docent, bijvoorbeeld voor een beoordelingsgesprek of voor een basiskwalificatietraject.
- Als je binnen instituutsverband, zoals bijvoorbeeld in het kader van een P&O of HRM traject, of als kwaliteits-/functionerings beleid bewijsmaterialen wilt verzamelen over het functioneren van docenten.
Aandachtspunten bij de voorbereiding
- Bepaal met welk programma je het electronisch portfolio wilt maken. Je kunt zelf een website bouwen, of bij veel instellingen wordt gebruik gemaakt voor een bepaald programma. Zie voor tips over waarmee je rekening kunt houden bij het vormgeven van een website het IDEE : Aan welke structuur-technologische criteria moet mijn online vak/cursus voldoen? (II). Bepaal voor welke vormgeving je kiest. Het gebruik van kleuren, cartoons, achtergrond e.d. zegt veel over wie je bent en hoe je je wilt presenteren. In verschillende artikelen in de achtergrond van dit IDEE is tevens meer gespecificeerde informatie beschikbaar.
- Als je beoordeeld wordt op het portfolio, zoek dan naar bewijsmateriaal dat aansluit op de beoordelingscriteria.
- Bepaal de competenties waaraan je wilt werken, denk bv. aan: didactische vaardigheden, onderzoeksvaardigheden of vakinhoudelijke kennisontwikkeling. Maak voor het bepalen van de competenties een lijst met de belangrijkste werkzaamheden in je werk. Geef aan welk type bewijsmateriaal je hiervoor zou kunnen verzamelen. Dit lijstje kan uiteindelijk gaan dienen als de structuur of de inhoudsopgave die je voor je portfolio gebruikt.
- Bovengenoemde structuur geef je in een electronisch portfolio weer door hier de ‘hoofdcategorieën’ (mappen) in het menu van te maken.
- Begin zo snel mogelijk met het verzamelen van bewijsmateriaal.
- Haal bewijsmateriaal uit je dagelijkse werk, bv. lesplannen, beoogde leerdoelen, lesmaterialen, toetsen, evaluaties, onderzoeksresultaten, veranderingen die je gemaakt hebt aan bestaande programma’s, reflecties op je lesgeven of veranderingssituaties, gepubliceerde artikelen, rapporten, bijgewoonde conferenties, lezingen, etc.
- Probeer dit verzamelen van materiaal te zien als een onderdeel van je dagelijks werk.
- Het gaat er niet om zoveel mogelijk te verzamelen, maar dat het materiaal dat je gebruikt kan dienen als bewijsmateriaal om je eigen leerproces te ontwikkelen. Wees selectief in het uitkiezen van welk materiaal je ook daadwerkelijk in je portfolio zet.
Tips
- Maak gebruik van observatiechecklists, waardoor je vergelijkingsmateriaal krijgt. Observatiechecklists kun je zelf (of samen met collega’s) ontwikkelen, of soms beschikt de instelling over deze checklists.
- Neem eens lessen van jezelf op op video en reflecteer op je eigen lesgeven. Neem verschillende situaties op, bv. een stuk college of hoe je groepen en individuen begeleid. Als je regelmatig lessen opneemt kun je je eigen voortgang ontdekken. Maak gebruik van een digitale camera zodat je geselecteerde fragmenten in je electronisch portfolio kunt verwerken.
- Verzamel ‘peer feedback’: schakel bijvoorbeeld collega’s in en vraag hen om een oordeel te geven over je werk of over je reflecties. Je kunt ook anderen (niet docenten) vragen om feedback te geven.
- Verzamel feedback van studenten op je onderwijs. Denk bijvoorbeeld aan evaluaties of interviews die je met studenten hebt gehouden.
- Maak een overall analyse van de verschillende vormen van feedback: van collega-docenten, van studenten en je eigen feedback. Denk bij het geven van je eigen reflectie kritisch na over je eigen functioneren en geef aan hoe je jezelf hebt veranderd/verbeterd.
- Schrijf pas een introductie nadat je veel materiaal hebt verzameld en al een goede indruk hebt van wat er in het portfolio komt te staan. De introductie is belangrijk, omdat het de eerste indruk is die iemand krijgt.
Achtergrondinformatie
Er is gebruik gemaakt van een artikel uit ‘Tomorrow’s professor listserv: desk-top faculty development, one hundred times a year’, van The Stanford University Center for teaching and learning. Hierin worden tips gegeven over het ontwikkelen van een docent-portfolio. Het docent-portfolio is nuttig als je als docent een baan aan het zoeken bent, maar is tevens een belangrijk instrument voor gecontinueerde professionele zelf-ontwikkeling.
Een deel van de informatie is ontleend uit: Phil Race, in: The Times HIGHER Education Supplement, 2000. Tips for Lecturers. Kogan Page Limited, Distributed by Stylus Publishing Limited. http://www.styluspub.com.
Het advies om eerst zelf een portfolio te maken wordt ook gegeven door Erik Driessen en Jan van Tartwijk. Zie voor overige adviezen, artikelen, publicaties en conferenties over het portfolio op de portfolio-subsite van SURF. Tevens wordt een overzicht gegeven van portfolio projecten bij verschillende universiteiten op: http://www2.let.uu.nl/Solis/homelet/bama/portfolio-text.htm.
Ontleend aan
Phil Race, in: The Times HIGHER Education Supplement, 2000. Tips for Lecturers. Kogan Page Limited, Distributed by Stylus Publishing Limited. http://www.styluspub.com