Gebruikers van een website of een programma gaan vaak heel anders om met de website of het programma dan de bedenkers hadden verwacht. Om dat te voorkomen is een gebruikerstest in de ontwikkelingsfase van de website of het programma belangrijk.

Voorbeeld uit de praktijk

De Rijksuniversiteit Groningen ging op 1 maart 2003 over op een nieuwe website. Om na te kunnen gaan of de informatie op de nieuwe website goed te vinden is en of de informatie adequaat is, is een usertest uitgevoerd vlak voordat de nieuwe site beschikbaar kwam. Voor elke subsite zijn vier gebruikers uitgenodigd (studenten, medewerkers, leerlingen, derden). Elke gebruiker kreeg een uur de tijd om aan de hand van vooraf bedachte scenario’s de subsite te doorzoeken. Voorbeelden van dergelijke vragen zijn: ‘Hoeveel kost de studie voor een deeltijder?’, ‘Welke publicaties heeft mevrouw X het afgelopen jaar geschreven?’, ‘Wat moet je allemaal doen als je wilt promoveren?’ enz. Ook werden de gebruikers van tevoren gevraagd met welke vragen zij zelf de universitaire website bezoeken en werd hen gevraagd dit in de nieuwe website opnieuw te doen. Het handelen van de gebruiker op het beeldscherm was zichtbaar gemaakt met een beamer op een groot scherm, zodat de twee observanten goed mee konden kijken. Daarnaast werd elke gebruiker gevraagd ‘hardop’ na te denken, dus iedere keer te zeggen wat hij doet en vindt. Van elke gebruiker is een verslag gemaakt.
De usertest bracht veel informatie boven over de wijze waarop de gebruikers zoeken naar bronnen in de website en hoe de gebruikers navigeren binnen de nieuwe structuur. Dat levert veel inzicht op over de wijze waarop de website verder moet worden ontwikkeld en over de plaats en vorm van de informatie die bezoekers verwachten.

Doel

Een usertest kunnen opzetten voor het testen van een website of een programma.

Wanneer te gebruiken

• Als er een nieuwe website (bijvoorbeeld voor een cursus) of computerprogramma wordt ontwikkeld.
• Als er een computerprogramma moet worden getest voordat het wordt aangeschaft.

Aandachtspunten bij de voorbereiding

1. Ga na welke doelgroepen gebruik maken van de website of de software. Selecteer uit elke doelgroep ten minste twee gebruikers om de test te gaan doen.
2. Ga na welke informatie van belang is, bijvoorbeeld informatie over de navigatie in de website, of informatie voldoende is en makkelijk toegankelijk, of de vorm van de website geschikt is enz.
3. Bedenk voor elke doelgroep met welk doel zij de website bezoeken of de software gebruiken. Bedenk bij elk van die doelen opdrachten waarmee de gebruikers de website of software moeten doorlopen en maak daar een lijst van. Bijvoorbeeld voor een VWO-leerling die de universitaire website bezoekt: ‘Ga na wat een studie X kost in een jaar’.
4. Voeg ook altijd een vraag toe als ‘Wat zou je zelf nog willen weten? Zoek dat op’ of ‘Hoe zou je zelf de software gebruiken? Doe dat eens’.
5. Maak daarnaast een vragenlijst met daarin algemene vragen over wat de tester van de site of de software vindt, wat er volgens de gebruiker aan verbeterd kan worden enz.
6. Organiseer per test een computer waarop getest wordt en twee observanten.
7. Informeer de observanten over de opzet en het doel van de test. Maak vooral goed duidelijk dat zij gedurende de test niet mogen helpen (de ervaring leert dat helpen erg verleidelijk is).
8. Zorg dat de software op de testcomputer goed draait.

Aandachtspunten bij de uitvoering

1. De observanten vertellen van te voren aan de gebruiker wat de bedoeling is van de test, bijvoorbeeld de keuze van een product of verbeteren van een product.
2. De observanten vertellen van te voren aan de gebruiker dat het er niet om gaat of de gebruiker het ‘goed’ doet, maar dat zij vooral willen weten HOE de gebruiker het doet. Als iets niet goed gaat ligt dat aan het product, niet aan de gebruiker.
3. De observanten vragen van te voren aan de tester om hardop te zeggen wat deze denkt bij elke handeling, bijvoorbeeld waarom de gebruiker een bepaalde link aanklikt, wat de gebruiker daar verwacht te vinden, wat zijn mening is enz. Zonodig vragen de observanten dit opnieuw tijdens de test.
4. De observanten vertellen van te voren dat zij tijdens de test zoveel mogelijk hun mond houden (voor een gebruiker is dat een raar gevoel: die verwacht steeds commentaar te krijgen op zijn handelingen, maar de observanten mogen dat niet doen).
5. Als een handeling te lang duurt kunnen de observanten de gebruiker vragen door te gaan met de volgende opdracht.

Tips

• Sluit de testcomputer aan op een beamer, zodat de observanten een goed zicht hebben op wat er op het beeldscherm gebeurt.
• Gebruik screencam software om de handelingen van de gebruiker op het beeldscherm vast te leggen voor latere analyse (zie ook het ke over screencam). Dit is met name handig als er maar Ć©Ć©n observant beschikbaar is.
• Geef na afloop van de test een kleinigheid zoals bijvoorbeeld een cadeaubon.