De toename van Internetbandbreedte, de beschikbaarheid van publiek videomateriaal en de toegenomen mogelijkheden van digitale camera’s maken het steeds interessanter om video (en audio) op Internet te gebruiken voor onderwijsdoeleinden. Op www.digitaledidactiek.nl zijn daar inmiddels legio interessante voorbeelden van te vinden. Die voorbeelden gaan vrijwel allemaal uit van een bijzondere techniek op Internet: streaming video.

Wat is streaming video?

Streaming video is een bijzondere vorm van digitale video op Internet. Wanneer een videobestand op een Internetsite wordt geplaatst is het normaalgesproken zo dat degene die het videobestand wil bekijken het bestand eerst moet downloaden en bewaren op de eigen computer, en pas als het hele bestand is gedownload de video kan afspelen. Voor een klein videofragment is dat niet probleem, maar bij grotere videofragmenten, waarbij de kijker slechts een deel van de video wil bekijken is dat wel vervelend. Streaming video lost dat probleem op. Een streaming videobestand wordt op een aparte videoserver geplaatst. Die server zorgt ervoor dat zodra een kijker het bestand wil afspelen, dat (vrijwel) direct kan. Het bestand hoeft niet eerst te worden gedownload. In het afspeelscherm verschijnt dan vaak eerst de mededeling dat er “gebufferd” wordt, maar met nieuwere technieken en snellere verbindingen is ook dat bufferen verleden tijd. Het voordeel van deze methode is dat de video direct gestart kan worden en niet eerst in zijn geheel gedownload hoeft te worden. Een tweede voordeel is dat direct naar een bepaald gedeelte in de video kan worden gesprongen, zonder dat het voorafgaande deel van de video hoeft te worden. Zo is het mogelijk om in een link aan te geven dat een bepaald videofragment moet worden afgespeeld, te beginnen vanaf 0:13:40 en eindigend op 0:17:32. De kijker die op de link klikt ziet vervolgens alleen het aangegeven deel.

Vormen van gebruik

Streaming video wordt op verschillende manieren toegepast in het onderwijs:

• De student filmt zelf.
• De student wordt gefilmd.
• Video als voorbeeld/instructiemateriaal
• Actueel en historisch bronmateriaal

Hieronder wordt nader toegelicht hoe deze vormen hun plek vinden in het onderwijs.

De student filmt zelf

Door zelf een situatie te filmen kunnen studenten laten zien hoe zij naar de “wereld” kijken en kunnen ze laten zien wat zij zelf hebben gezien. Studenten kunnen een videorapportage maken van bijvoorbeeld een excursie en fragmenten daaruit opnemen als link in een verslag (Deinum & Verheij, 2004a). Voordeel van zo’n methode is dat voor de docent duidelijker wordt met welke “bril” studenten naar zo’n excursie kijken. Bijkomend voordeel kan zijn dat ook degenen die niet mee konden toch een idee krijgen van de excursie. Verder worden studenten veelvuldig geconfronteerd met opdrachten waarbij zij mensen moeten interviewen. Het maken van een video van zo’n interview heeft twee voordelen: studenten kunnen het naderhand beter uitwerken maar bovenal kunnen zij naderhand, met eventueel de docent, bekijken hoe het interview zelf is verlopen en hoe zij zich daarin kunnen verbeteren (Deinum & Verheij, 2004b).

De student wordt gefilmd

Om de student inzicht te geven in zijn eigen competenties, zoals bijvoorbeeld de vaardigheden om te presenteren of les te geven, wordt de student vaak gefilmd. Doel van zo’n video is meestal om de student daarover te laten reflecteren. De student kan zich dan op een later moment zelf terugzien. Door de video te streamen
kan de student het materiaal tonen aan medestudenten en docenten. Ook kan hij onderdelen van die video opnemen in een verslag of portfolio, door fragmenten te selecteren en als link op te nemen in een verslag of portfolio (Deinum, 2004a; 2003).
Een student kan ook de opdracht krijgen om zichzelf te filmen om op die manier een docent of medestudenten op afstand met hem te laten kennismaken. Dat is bijvoorbeeld zinvol in internationaal/afstandsonderwijs. Een eigen videoportret kan dan een goede ijsbreker zijn (Baars & Jager, 2003).

Video als instructie en voorbeeldmateriaal

Video wordt veelvuldig gebruikt als instructiemateriaal of als voorbeeldmateriaal. Je kunt bijvoorbeeld experts laten vertellen over hun gebied, waarbij het wel van belang is dat je niet hele lange stukken opneemt, maar de expert het in korte clips laat vertellen (Walsarie Wolff, 2003a). Experts kunnen ook worden opgenomen om een bepaalde stelling te verdedigen waar studenten via een discussieforum op kunnen reageren (Walsarie Wolff, 2003b). Ook kun je met behulp van videocases studenten laten oefenen met reƫle praktijksituaties (Deinum, 2003a).
Deinum (2004b) laat zien hoe je op een relatief eenvoudige manier een collectie kunt maken van videofragmenten die je tijdens een college kunt oproepen
Het is ook mogelijk om een “video” te maken van wat er op je beeldscherm gebeurt (Verheij & Deinum, 2003). Op die manier kun je bijvoorbeeld een instructie maken hoe je een bepaald computerprogramma gebruikt. Verheij & Deinum (2002) laten zien hoe je met behulp van video gespreksvaardigheden kunt laten oefenen

Actueel en historisch bronmateriaal

Met name in studies als journalistiek, kunst en geschiedenis wordt veelvuldig gebruik gemaakt van film als bronmateriaal. Recentelijk zijn er meer mogelijkheden gekomen om gebruik te maken van recente en historische televisiebeelden van de publieke omroepen.
Video kan zo dienen als bronmateriaal voor bijvoorbeeld een historische of journalistieke analyse (Deinum, 2003b).

Toegankelijkheid

Beeld en geluid zijn natuurlijk prachtige toepassingen voor Internet, maar voor mensen met een functionele zicht- of gehoorbeperking is het een minder toegankelijk medium. Deinum (2004c, 2004d) laat voor beide vormen van beperkingen zien dat het er niet om gaat om dan maar geen video aan te bieden, maar dat het van belang is informatie rondom de video (of audio) te bieden zodat iemand met een beperking kan begrijpen wat er te zien is of te horen of dat er een alternatief wordt geboden.