Wat is social software?

Wiki’s en Weblogs behoren tot social software. Dit begrip probeert de sociale kant van software te benadrukken. Deze software heeft het vermogen gebruikers er toe te brengen iets voor elkaar te willen doen en zich gezamenlijk ergens voor in te zetten (Poortman, Sloep 2005).

Wat is een weblog?

Een weblog of blog is een online dagboek in de vorm van een website. Bezoekers hebben de mogelijkheid te reageren op de berichten. Ook is het makkelijk berichten van een weblog binnen te halen in een ander weblog (syndicatie). Een weblog wordt bijgehouden door één of meerdere auteurs. (Gorissen 2005). Een weblog nodigt uit tot reacties, discussie en peerreview. Hierdoor is het een community vormend instrument.

Wat is een Wiki?

Wiki is kort voor WikiWiki wat snel betekent in het Hawaiiaans. Een Wiki is een verzameling gekoppelde webpagina’s die door de bezoeker eenvoudig zijn te wijzigen. Pagina’s vormen een netwerk. Een Wiki kan door iedereen aangepast worden. Je kan precies zien wie wat heeft aangepast in de geschiedenis van de pagina en heel eenvoudig een oudere versie herstellen. Omdat er in een wiki een democratie heerst is ook een wiki uitermate geschikt voor het vormen van een community.

In onderstaand schema vind je een overzicht van de verschillen tussen wiki’s en weblogs:

(Gorissen 2005)

Toepassingen in het onderwijs

Voordeel van Wiki’s en weblogs zijn dat ze relatief makkelijk te onderhouden zijn. Daarnaast zijn ze vaak gratis, het verkrijgen van een eigen weblog kost vaak niet meer dan tijd dan het invullen van een webformulier. Ze zijn dus uitermate geschikt voor studentgericht leren, omdat je de student zelf gemakkelijk de verantwoordelijkheid op zich kan laten nemen. Studenten zullen vaak al ervaring hebben met het bijhouden van een weblog. Ook de mogelijkheid om makkelijk onderlinge verbanden te maken en het collaboratieve karakter van deze applicaties biedt vele mogelijkheden in het onderwijs.

Weblogs in het onderwijs

In het artikel ‘Weblogs in het Onderwijs’ in de Onderwijsinnovatie van maart 2005 worden de mogelijkheden tot het inzetten van Weblogs in het onderwijs besproken. Hierbij is het belangrijk dat er gebruik wordt gemaakt van de sterkte van blogs; namelijk het van onderaf vormen van een community. Daarnaast moet het zinnig zijn om te werken met a-synchrone communicatie. Mogelijkheden voor het gebruik van een weblog zijn:

1. Vergaren van informatie voor een project of werkstuk (onderwerpgerichte blog)
2. Portfolio. Hierbij speelt het verslagleggingsaspect een grote rol. Omdat resultaten na elkaar geboekt worden en er een zekere opbouw inzit, is de dagboekmetafoor erg geschikt.
3. Blogs kunnen goed worden gebruikt om een proces in beeld te brengen. Dit kan zowel een individueel proces als een groepsproces zijn.
4. Feedback organiseren via een Weblog (Kao, Langenberg 2006 )
5. Docenten kunnen zelf blogs in het onderwijs gebruiken. Zo kan een docent een blog gebruiken om zijn onderwijs voor te bereiden. Anderen die met een vergelijkbaar onderwerp bezig zijn kunnen dan reageren en aanvullingen geven. Er ontstaat zo een ontwikkelgemeenschap.
6. Ook een school kan een weblog inzetten voor communicatie met de studenten, zoals bijvoorbeeld voor roosterwijzigingen. Op deze manier wordt nog maar weinig gebruik gemaakt van weblogs.

Vaardigheden (Poortman, Sloep 2005)

Weblogs kunnen een rol spelen bij het aanleren van vaardigheden. Deze vaardigheden vallen uiteen in drie categorieën:

• informatievaardigheden. Het is steeds makkelijker om aan informatie te komen via het internet. Het wordt echter steeds lastiger om juiste informatie te vinden wat betreft betrouwbaarheid, relevantie en actualiteit. Kwaliteitscriteria die hierbij een rol spelen zijn van toepassing op weblogs zoals actualiteit, bronvermelding, etc. Als studenten met weblogs werken zullen ze zelf ervaren hoe ze met informatie om moeten gaan.
• sociale vaardigheden zoals discussiëren, peer review, zelfreflectie, omgaan met kritiek; respect opbrengen voor anderen, zelfstandig denken. Deze kunnen getraind worden door te werken aan en te reageren op weblogs. Weblogs geven iedereen gelijke kansen, iets wat in een klas situatie lang niet altijd het geval is.
• lees- en schrijfvaardigheden. Lezen, interpreteren en samenvatten wordt gestimuleerd.

Aandachtspunten weblogs in het onderwijs

Een weblog is in principe een persoonlijk dagboek waar iemand zijn mening ventileert. En waar anderen op kunnen reageren. Een student heeft de verantwoordelijkheid over zijn eigen weblog maar kan toch makkelijk feedback van de buitenwereld ontvangen. Je loopt de kans dat als je de inhoud van weblogs gaat beoordelen het weblog zijn originaliteit en spontaniteit kan verliezen. Studenten zullen dan gaan schrijven om bepaalde beoordelingseisen te behalen en niet vanuit een intrinsieke motivatie.

Wiki’s in het onderwijs

Het open karakter van een Wiki maakt dat het niet geschikt is voor onderwijszaken waarbij vertrouwelijkheid en authenticiteit een rol spelen. Het kan wel goed gebruikt worden voor samenwerking en voortborduren op bestaande kennis bijvoorbeeld

1. Als middel voor gemeenschappelijke kennisopbouw (zie (Smet, D’Haese 2005)
2. Wiki als gereedschap om samen te werken. Hierbij kan je denken aan een projectomgeving voor groepen studenten. Maar ook docenten kunnen hier gebruik van maken om samen te werken. Van der Duim en Deinum (2005) geven daar een goed voorbeeld van.
3. Wiki als online woordenboek zoals wikipedia.
4. Experts inzetten via een Wiki (van der Linde 2006)

Aandachtspunten

Beoordelen van Wiki en weblogs brengen alle twee hun eigen dilemma’s met zich mee. Wiki’s zullen voornamelijk gebruikt worden voor groepsprocessen en producten. Echter levert dit een probleem op bij de beoordeling. Het is namelijk zo dat mensen anoniem wijzigingen kunnen aanbrengen. Het is dus niet altijd mogelijk om goed te beoordelen wie wat gedaan heeft aan een Wiki. Dit probleem kan worden opgelost door de studenten te laten inloggen.
Het democratische karakter van een wiki heeft zowel voordelen als nadelen. Het is een kans om studentgericht onderwijs te bieden. De studenten kunnen zonder tussenkomst van de docent volledige controle krijgen over hun werkomgeving. Zij zullen ook zelf ondervinden dat het nodig is om afspraken te maken om de samenwerking in goede banen te leiden. Zonder afspraken en een gezamenlijk verantwoordelijkheidsgevoel zal er anarchie ontstaan.
Het gebruiken van de geschiedenis van de wiki vergt enige oefening. Niet dat het moeilijk is om de geschiedenis te gebruiken maar het is conceptueel anders dan bijvoorbeeld het beoordelen van een discussie in een discussieforum. In een forum staan berichten netjes onder elkaar, chronologische en bij ‘thread’. In een wiki is alleen de laatste versie zichtbaar.

Referenties

• Rubens, W. (2004) Weblogs in het hoger onderwijs www.te-learning.nl/artikelsocialsoftwareOvO.pdf
  
• Gorissen P. (2005) Presentatie introductie weblogs en Wiki’s http://www.gorissen.info/Pierre/item/2005/1/1/icto-studiemiddag-onderwijs-en-ict-aan-de-uva
• Huffaker, D. (2004) The educated blogger: using weblogs to promote literacy in the classroom.
• Poortman, S. en Sloep, P. (2005) weblogs in het onderwijs, Onderwijsinnovatie maart 2005
• Schwartz, Clark, et. Al. (2004) Educational Wikis: features and selection criteria
• Zomerdijk, M. Bloggend leren: weblogs in het hoger onderwijs http://www.surfspace.nl/nl/Publicaties/pages/ScriptieMaartenKremersBloggendleren.aspx

Zie ook

• Downes, S. (2004) Educational Blogging http://www.educause.edu/ir/library/pdf/erm0450.pdf