Internationalisering wordt steeds belangrijker voor hogescholen en universiteiten. Steeds vaker gaan studenten voor stage naar het buitenland of volgen in het buitenland cursussen. En elk jaar komen er meer buitenlandse studenten in Nederland studeren voor kortere of langere tijd. Zelfs de studenten die thuisblijven krijgen met internationalisering te maken, bijvoorbeeld doordat ze college op afstand krijgen van een buitenlandse expert of doordat ze moeten samenwerken met groepen studenten uit andere landen.

In de IDEEen over internationalisering komen voortdurend een aantal aspecten terug:

• Contact op afstand wordt beter naarmate de deelnemers elkaar beter kennen. Het is wenselijk dat de deelnemers elkaar eerst “life” zien. Als dat niet lukt, is een videoconferencing sessie wellicht een idee. Manieren om het ijs te breken zijn te vinden in het IDEE over IJsbrekers (Jager & Baars, 2003).
• Een veelvoorkomend probleem is het verschil in tijdzones. Het verdient aanbeveling om afspraken voor synchrone communicatie (zoals chat, videoconferencing e.d.) te maken in bijvoorbeeld GMT (website over de Greenwich Mean Time), zodat iedereen kan uitrekenen welk tijdstip dat voor hem/haar betekent (GMT blijft dezelfde tijd in winter en zomer !).
• Een ander punt is het cultuurverschil. In sommige culturen is het niet wenselijk elkaar aan te kijken of elkaar scherpe kritiek te geven. Informeer de deelnemers van tevoren over dergelijke cultuurverschillen en wees er alert op dat dergelijke cultuurverschillen tot misverstanden kunnen leiden. Internationale discussies over onverenigbare perspectieven (Baars, 2003) laat daarentegen zien hoe juist het cultuurverschil benut kan worden in online onderwijs.

• Teksten in e-mails, chats of discussiegroepen zijn vaak erg bondig en missen natuurlijk de non-verbale signalen. Daardoor komen teksten vaak harder aan dan in face to face communicatie. Het Elektronische feedback bij opdrachten (Deinum, Verheij & Slagter, 2003) laat zien dat dit extra aandacht van de docent vergt.

Deze aspecten vinden op verschillende wijze een invulling in de IDEEen. Hieronder wordt weergegeven hoe verschillende IDEEen toegepast kunnen worden in online internationaal onderwijs.

Eén op één begeleiding op afstand

Met name bij stages of onderzoek in het buitenland is er vaak sprake van één op één begeleiding. Vroeger vond het contact vaak plaats via brieven en zonodig telefoon. Het voordeel van ICT is echter dat de geschreven communicatie sneller kan gaan via internet. Zo kan een concept verslag of een stageopdracht snel ingeleverd worden en beoordeeld door de docent. Een docent kan ook actuele informatie of een ondersteunend artikel snel en goedkoop ter beschikking stellen aan de student via e-mail of een DLO. En ten slotte kan met eenvoudige middelen als een webcam en MSN gevideoconferenced worden. Dat is met name handig als één van de betrokkenen de ander iets wil tonen. En het kan erg prettig zijn voor studenten die eenzaam zijn om eens een bekend gezicht te zien. Dit wordt uitgewerkt in Begeleiden op afstand (Verheij & Deinum, 2003).

Begeleiding van meerdere studenten op afstand

Als meerdere studenten tegelijkertijd in het buitenland stage lopen of onderzoek doen, kunnen ze ook elkaar begeleiden. Dat kan de docent het nodige werk schelen. Voor de begeleiding zijn dezelfde middelen geschikt als voor één op één begeleiding. Maar daarnaast kan het zinvol zijn om Online spreekuren middels chat (Wieland, 2002) af te spreken met de groep, zodat ervaringen gedeeld kunnen worden. Verder kan er een Vraag/ antwoord rubriek (Deinum & Verheij, 2002) worden geopend waar studenten elkaar en de docent vragen kunnen stellen en elkaar antwoord kunnen geven. Ook kunnen studenten Peer review (Deinum & Verheij, 2002) toepassen op elkaars opdrachten en verslagen. Het is ook mogelijk dat een complete groep zich op afstand bevindt. Monitoren van samenwerking op afstand (Wieland, 2004) beschrijft dit.

Samenwerking tussen groepen op afstand

Misschien wel het leukste aspect van e-learning is de mogelijkheid om groepen te laten samenwerken op afstand. Zo moesten studenten van de Technische Universiteit Delft Samenwerken middels Videoconferencing (Deinum & Verheij, 2003) met andere studenten uit twee andere landen en een koffiezetapparaat ontwikkelen dat voldeed aan de technische en culturele aspecten van alle drie landen. Met behulp van videoconferencing kon men elkaar laten zien wat er ontworpen en bedacht was. Online simulaties (Jager, 2004) beschrijft hoe studenten uit verschillende landen virtuele bedrijven kunnen vormen. Met online samenwerking kan daarnaast ook gebruik worden gemaakt van Native speakers (David, 2003). Online samenwerken vergt wel extra aandacht van de docent, zoals Begeleiding op afstand (Baars, 2003) laat zien.

College op afstand

Verschillende IDEEen behandelen de mogelijkheid om gebruik te maken van experts op afstand. Dat kan bijvoorbeeld een bekwaam onderzoeker van een ander instituut zijn, maar ook een topman uit het bedrijfsleven. Middels Videoconferencing met experts (Deinum & Verheij, 2002) is het mogelijk op deze manier complete colleges te laten geven. Maar simpele methoden volstaan vaak ook, zoals het Chatten met experts (Wieland, 2002) of werken met een Discussiegroep met experts (Walsarie-Wolff, 2003) of E-mails met experts (Wieland, 2002).

Meerdere begeleiders voor één student

Met behulp van ict is het ook mogelijk om Meerdere begeleiders per student te hebben (Wieland & De Kruijk, 2004). Voordeel daarvan is dat begeleiders niet op dezelfde locatie hoeven te zijn, maar ook dat zij gemakkelijk toegang hebben tot de communicatie van de andere begeleiders. Dat kan dubbel werk voorkomen en bevordert dat een student eenduidige reacties krijgt van de begeleiders.

Literatuursuggesties

In het najaar van 2004 verschijnt er bij SURF een boekje waarin praktische voorbeelden worden gegeven van online internationaal onderwijs.