Thema – Online zelfreflectie

Leren reflecteren is een competentie die steeds meer deel uitmaakt van het pakket van competenties dat studenten in het Hoger Onderwijs verwerven. Op de HvA is daar zelfs een Lectoraat voor in het leven geroepen: Het Lectoraat voor Reflectie. Daar onderscheidt men drie soorten reflectie:

• Reflectie op mezelf: Leerdoelen articuleren, leerstrategieën ontwikkelen en toepassen, en het eigen leerproces begrijpen (onderwijskunde en filosofie van onderwijs)
• Reflectie op de methode: De koppeling tussen de praktijkervaring en theorie maken, informatie kunnen schatten, en kennis van onderzoeksmethoden verwerven (kennisleer en wetenschapsfilosofie)
• Reflectie op de maatschappij: Bewust zijn van de verantwoordelijkheid voor het professionele handelen in de maatschappelijke context (beroepsethiek, cultuurfilosofie)

Het uiteindelijke doel van reflectieoefeningen in de opleiding is dat afgestudeerden bewust bekwaam zullen handelen in hun beroep. Ze weten hoe ze kunnen blijven leren, ze hebben zelfvertrouwen in het toepassen van nieuwe methodes, en ze zijn zich bewust van de maatschappelijke consequenties van hun professionele handelen. In dit themanummer van Digitale Didactiek staat de eerste vorm van reflectie centraal: zelfreflectie. Een DLO biedt in potentie allerlei mogelijkheden om zelfreflectie als te verwerven competentie te ondersteunen. Maar daar zitten wel een aantal haken en ogen aan. Daarvan worden er hier enkele besproken.

Effectieve feedback via chat

Het gebruik van chat voor het geven van (ontwikkelingsgerichte) feedback door medestudenten levert goede resultaten op.

Evalueren van studentbijdragen aan een discussieforum

Op basis van het aangereikte instrument met 11 soorten (categorieën) reacties van studenten op discussiefora, kan gesteld worden dat studenten heel verschillende bijdragen aanleveren.
Bij de evaluatie van die bijdragen wordt best ook rekening mee gehouden met de aard ervan.

Thema – Digitaal portfolio

De afgelopen jaren heeft het portfolio zich een eigen plaats verworven in het Nederlandse (hoger) onderwijs. Veel studenten hebben inmiddels zelf een eigen portfolio ontwikkeld. De opkomst van het portfolio hangt sterk samen met onderwijsvernieuwingen, zoals de toegenomen aandacht voor competentiegericht leren, meer aandacht voor (academische) vaardigheden in het hoger onderwijs en het belang van reflectie voor het leerproces van studenten. Een portfolio sluit goed aan bij die onderwijsconcepten. Een portfolio kan echter ook voor andere groepen dan studenten worden gebruikt, bijvoorbeeld voor de eigen professionalisering van docenten (zie Meijerink, 2003a voor het maken van een portfolio door docenten).

Studenten attenderen op leerdoelen via e-mail

In dit IDEE wordt een handige methode beschreven waarmee een docent via e-mail studenten (die hij bijvoorbeeld langere tijd niet meer zal zien) kan blijven attenderen op hun eigen leerdoelen.

Verantwoordelijkheid geven voor eigen leerproces in een digitale leeromgeving

Dit IDEE helpt de docent om een DLO te gebruiken bij het begeleiden van studenten die in grote mate zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen leerproces.

Thema – Online begeleiden van studenten

Met de toename van het gebruik van digitale leeromgevingen rijst ook de vraag naar het online begeleiden van studenten. Inhoudelijk verschilt het online begeleiden niet van face-to-face begeleiden. Beide vormen van begeleiden kunnen betrekking hebben op drie zaken: inhoud (het bereiken van de geformuleerde doelstellingen), proces (het efficiënt en effectief uitvoeren van leeractiviteiten, individueel of in groepsverband) en administratie (het studeren volgens bepaalde vooraf gemaakte afspraken over kwaliteit en kwantiteit van leeractiviteiten). Maar wat vorm betreft bestaan er wel grote verschillen tussen online en face-to-face begeleiden. Mogelijke voordelen van het begeleiden van studenten via een digitale leeromgeving zijn:

• De docent kan het begeleiden van individuele studenten of groepen studenten efficiënt organiseren, eventueel in samenwerking met collega’s of externe begeleiders.
• De docent kan studenten feedback geven op een moment dat het hem uitkomt, bijvoorbeeld op een vaste tijd op de dag of in de avonduren, of vanaf iedere locatie die hem schikt, bijvoorbeeld thuis of op een congres in het buitenland.
• De student kan feedback ontvangen op een moment dat het hem uitkomt of vanaf een locatie die hem schikt, zoals bij internationale stages.

Digitale Didactiek bevat ervaringen van docenten op ieder van deze zaken. Dit artikel beschrijft ervaringen met het organiseren van online begeleiden, het online begeleiden van studenten bij verschillende groeperingvormen, het modereren van elektronische discussies en het gebruik van enkele specifieke ICT-tools bij het online begeleiden.

Digitale leeromgeving voor tutor/mentor

Mentor/tutorgroepen komen over het algemeen veelvuldig bij elkaar. Toch kun je als tutor/mentor zinvol gebruik maken van een DLO.

Feedback op een paper via een openbare internetdiscussie

Dit IDEE beschrijft hoe je studenten bij het schrijven van een paper gebruik kunt laten maken van reacties binnen openbare internetdiscussies.

Procedure voor geautomatiseerde peer review

Aanwijzingen voor het opzetten en gebruiken van geautomatiseerde peer review in het onderwijs.